Γεωπολιτική είναι ο κλάδος των Διεθνών Σχέσεων ο οποίος, εστιάζοντας στην ανθρώπινη δράση και τις πηγές ισχύος, μελετά πώς γεωγραφικοί παράγοντες όπως η θέση, η μορφολογία και η απόσταση οριοθετούν τις επιλογές σχετικά με τα μέσα και τους στόχους και, κατά επέκταση, πώς η σύζευξη χώρου και πολιτικής στο χρόνο επενεργεί στο γίγνεσθαι της διεθνούς πολιτικής. Είναι δηλαδή ένα γνωστικό αντικείμενο που, συνομιλώντας με άλλα αντικείμενα των Διεθνών Σχέσεων, κυρίως τις στρατηγικές σπουδές και τις σπουδές ασφάλειας και άμυνας, διαμορφώνεται από το διάλογο των Διεθνών Σχέσεων με την Ιστορία, την Πολιτική Επιστήμη και, κυρίως, τη Γεωγραφία. Σε αυτό το πλαίσιο, το μάθημα επιδιώκει να συζητήσει τις απαρχές της γεωπολιτικής σκέψης και τη σύγχρονη προβληματική της.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων είναι ένα από τα λίγα τμήματα κοινωνικών επιστημών στην Ελλάδα που προσφέρουν στους/ις φοιτητές/ήτριες τους τη δυνατότητα να εξοικειωθούν με τη σύγχρονη γεωπολιτική σκέψη (τόσο την παραδοσιακή όσο και τη σύγχρονη κριτική προσέγγιση). Οι φοτητές/ήτριες  αποκτούν δεξιότητες στην αναζήτηση και ανάλυση σύνθετων δεδομένων, κατανοούν διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις, μαθαίνουν την πολυπλοκότητα της αλληλεπίδρασης γεωγραφικών, οικονομικών και πολιτικών παραγόντων. Επίσης το μάθημα προωθεί την κριτική σκέψη και ιδιαίτερα την κριτική ανάγνωση  σεβασμό στη διαφορετικότητα και την πολυπολιτισμικότητα ενώ προετοιμάζει τους/ις φοιτητές/ήτριες για εξειδικευμένες μεταπτυχιακές σπουδές σε ζητήματα διεθνών σχέσεων και εξωτερικής πολιτικής. 

Οι φοιτητές/ήτριες εξοικειώνονται με τη μελέτη του ρόλου της γεωγραφίας στη διεθνή πολιτική και την ιστορία της γεωπολιτικής σκέψης από τους ντετερμινιστές γερμανούς θεωρητικούς του 19^ου αιώνα έως την κριτική γεωπολιτική. Προβληματίζονται ιδιαίτερα για τη σχέση «αντικειμενικών» και «υποκειμενικών» γεωπολιτικών αντιλήψεων. Αποκτούν δεξιότητες στην ανάγνωση χαρτών και στατιστικών δεδομένων και στην «αποκρυπτογράφηση» γεωπολιτικών αφηγήσεων. Επίσης κατανοούν σε μεγαλύτερο βάθος την ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής και της διαμόρφωσης των διεθνών σχέσεων.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών 

Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις 

Λήψη αποφάσεων 

Αυτόνομη εργασία 

Εργασία σε διεθνές περιβάλλον 

Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα

Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής 

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το μάθημα αναπτύσσεται σε 13 ενότητες.

Τίτλος ενότητας	Βιβλιογραφία	Σύνδεσμος παρουσίασης
Εισαγωγή: Γιατί η γεωγραφία έχει σημασία		Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Η άνοδος και η πτώση της Γεωπολιτικής	Α. Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Κεφάλαιο 1
Η Γαλλική γεωπολιτική	G. Parker, Γεωπολιτική: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον, Αθήνα: Ροές, 2002, Kεφάλαιο 2
Η Επάνοδος της "μεγάλης θεωρίας" 1	Α. Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Κεφ. 2, σελ. 31-63
Η Επάνοδος της "μεγάλης θεωρίας" 2	Α. Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Κεφ. 3, σελ. 64-83
Κριτική Γεωπολιτική 1	Α. Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Κεφ. 3, σελ. 85-119
Κριτική Γεωπολιτική 2	Α. Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Κεφ. 3, σελ. 120-166
Η Γεωπολιτική στο Μετανεωτερικό Κόσμο	Α. Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Κεφ. 4
Η Γεωπολιτική της Ελλάδας	Α. Χουλιάρας και Σ. Πετρόπουλος, Η Αφρική και οι Άλλοι, Κεφ. 7	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Η Γεωπολιτική της ΕΕ		Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Παρουσιάσεις εργασιών 1
Παρουσιάσεις εργασιών 2
Ανακεφαλαίωση	Α. Χουλιάρας και Σ. Πετρόπουλος, Η Αφρική και οι Άλλοι, Κεφ. 8

Τρόποι αξιολόγησης φοιτητών/ανά βδομάδα:
Βδομάδες 6-13	Τμηματική προφορική παρουσίαση ατομικών εκθέσεων από φοιτητές
Τέλος βδομάδας 13	Υποβολή γραπτής ατομικής έκθεσης
Εξεταστική περίοδος	Τελικές γραπτές εξετάσεις

ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Πρόσωπο με πρόσωπο

ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Η οργάνωση του μαθήματος (πχ ανακοινώσεις, πρόσθετο ηλεκτρονικό διδακτικό υλικό, επιλογή/υποβολή/βαθμολόγηση εργασιών κλπ) στηρίζεται στην αξιοποίηση του e-class.

Στις περισσότερες παραδόσεις γίνεται παρουσίαση με τη χρήση υπολογιστή και projector.

Η βαθμολογία καταχωρείται με τη χρήση της εφαρμογής classweb (https://e-secretary.uop.gr/classweb/) .

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Δραστηριότητα	ΦόρτοςΕργασίας Εξαμήνου
Διαλέξεις	13 Εβδ. x 3 ώρες = 39 ώρες
Ατομική Έκθεση	3 Εβδ. x 4 ώρες x 1,5 = 18 ώρες
Προφορική παρουσίαση	1 ώρα επαφής + 3 ώρες προετοιμασίας= 4 ώρες
Τελικές εξετάσεις	13 Εβδ. x 3 ώρες x 1,5 = 59 ώρες
Σύνολο Μαθήματος	120 ώρες

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 

Η αξιολόγηση γίνεται στην ελληνική γλώσσα (κατ’ εξαίρεση στα αγγλικά στους φοιτητές Erasmus) με βάσει την ακόλουθη διαδικασία:

Γραπτές εξετάσεις: 80%

Ατομική Έκθεση: 20%

 

Η τελική βαθμολογία του/της φοιτητή/τριας προκύπτει από το άθροισμα των επιμέρους βαθμολογιών. 

Ο βαθμός των γραπτών εξετάσεων στις οποίες τίθενται ερωτήσεις σύντομης απάντησης πολλαπλασιάζεται επί 0,80 (πχ 6x0,80=4,8). 

Ο βαθμός της ατομικής έκθεσηςπου αφορά την σύντομη ανάπτυξη ενός δοκιμίου έκτασης 1.500-2.000 λέξεις) πολλαπλασιάζεται επί 0,20 (πχ 8x0,20=1,60).

Η συμμετοχή στα μαθήματα μπορεί να ενισχύσει την τελική βαθμολογία του/της φοιτητή/τριας ως 10%. 

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος είναι ο/η φοιτητής/τρια να πάρει προβιβάσιμο βαθμό (τουλάχιστον 5) στις γραπτές εξετάσεις. Σε αντίθετη περίπτωση, στην τελική βαθμολογία του/της δεν συνυπολογίζονται η ατομική έκθεση και η συμμετοχή στα μαθήματα. Κατοχυρώνονται, ωστόσο, οι βαθμολογίες αυτές για την αμέσως επόμενη εξεταστική περίοδο στην οποία θα συμμετάσχει.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βασικά Εγχειρίδια

*Aστέρης Χουλιάρας, Γεωγραφικοί Μύθοι της Διεθνούς Πολιτικής, Αθήνα: Ροές, 2004

*Braden, Kathleen E. And Fred M. Shelley, Παγκόσμια Γεωπολιτική, Αθήνα:  Ροές, 2006

 

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία (σε όσα προηγείται * είναι διαθέσιμα στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος)

Agnew, John, Geopolitics – revisioning world politics, London: Routledge, 1998 

Blanchard, Jean-Marc F., and Colin Flint. 'The Geopolitics of China’s Maritime Silk Road Initiative'. Geopolitics, Vol. 22 (2), 2017, σελ. 223-245

* Bruns, Bettina, Happ, Dorit, Zichner, Helg, European Νeighbourhood Policy: Geopolitics between Integration and Security, London: Palgrave Macmillan, 2017

Clover, Charles, 'Dreams of the Eurasian Heartland, the reemergence of Geopolitics', Foreign Affairs, Vol. 78 (2), March-April 1999, σελ. 242-268

Cohen, Saul Bernard. Geopolitics: the geography of international relations. Rowman & Littlefield, 2014

* Dodds, Klaus, Global Geopolitics: A Critical Introduction, Harlow: Pearson, 2014

Dodds, Klaus, Geopolitics in a changing world, London: Prentice Hall, 2000 

*Dodds, Klaus and David Atkinson, eds, Geopolitical traditions – a century of geopolitical thought, London: Routledge, 2000

* Flint, Colin, Introduction to Geopolitics, London: Routledge, 2015

Fuller, Graham. A sense of siege: The geopolitics of Islam and the West. Routledge, 2018.

Glassner, Martin, Political Geography, London: John Wiley and Sons, 1996 

*Gray, Colin and Geoffrey Sloan, eds, Geopolitics, Geography and Strategy, London: Frank Cass, 1999 

Gray, Colin, 'The Continued Primacy of Geography', Orbis, Vol. 40 (2), Spring 1996, pp. 247-261

Haverluk, Terrence W., Kevin M. Beauchemin, and Brandon A. Mueller.'The three critical flaws of critical geopolitics: Towards a neo-classical geopolitics', Geopolitics, Vol. 19 (1), 2014, pp. 19-39

Huliaras, A. and Tsardanidis Ch., '(Mis)Understanding the Balkans: The Three Greek Geopolitical Codes of the Post-communist era', Geopolitics [Routledge], Vol. 11 (3), Autumn 2006, pp. 465-483

*Kliot, Nurit and David Newman (eds), Geopolitics at the End of the Twentieth Century, London: Frank Cass, 2000

Libicki, 'The Emerging Primacy of Information', Orbis, Vol. 40 (2), Spring 1996, σελ. 261-276

Luttwak, Edward N., 'From Geopolitics to Geoeconomics', The National Interest, No 20, Summer 1990, σελ. 17-24

O’ Loughlin, J., ed., Dictionary of Geopolitics, Westport: Greenwood Press, 1994 

Ο Tuathail, Gearoid, Critical geopolitics – the politics of writing global space, London: Routledge, 1996 

* Ο Tuathail, Gearoid, Paul Routledge and Simon Dalby, eds, The Geopolitics Reader, London: Routledge, 1998 

Ο Tuathail, Gearoid and Simon Dalby, eds, Rethinking geopolitics, London: Routledge, 1998*

Parker, Geoffrey, Western Geopolitical Thought in the Twentieth Century, New York: St Martin’s Press, 1985 (ιδιαίτερα τιςσελ. 102-119)

*Parker, Geoffrey, 'Political geography and geopolitics', in A. J. R. Groom and Margot Light, Contemporary International Relations. A Guide to Theory, London: Pinter, 1994, σελ. 170-181

Peters, Suzanne, 'The "West" against the "rest": Geopolitics after the end of the Cold War», Geopolitics, Vol. 4 (3), Winter 1999, σελ. 29-46

Sempa, Francis. Geopolitics: from the Cold War to the 21st Century. Routledge, 2017

Spykman, Nicholas J., America’s Strategy in World Politics, New York: Harcourt, Brace and Co, 1942 (ιδιαίτερα τιςσελ. 11-40 και 411-472)

Spykman, Nicholas J., The Geography of Peace, New York: Harcourt Brace, 1944

Sumida, Jon Tetsuro, Inventing Grand Strategy and Teaching Command: The Classic Works of Alfred Thayer Mahan Reconsidered, Johns Hopkins University Press (ιδιαίτερα τιςσελ. 1-41 και 80-117)

* Wallerstein, Immanuel, Geopolitics and geoculture : essays on the change world-system, Cambridge: Cambridge University Press, 2015

* Yossef, Amr., Cerami, Joseph, The Arab Spring and the geopolitics of the Middle East : emerging security threats and revolutionary change, London: Palgrave Macmillan, 2017

*Βιδάλης, Ορέστης, Το σύγχρονο γεωπολιτικό περιβάλλον και η εθνική μας πολιτική, Αθήνα: Ελληνική Ευρωεκδοτική, 1998

*Κάπλαν, Ρόμπερτ, Η Επερχόμενη Αναρχία, Αθήνα: Ροές, 2001 

* Κάπλαν,  Ρόμπερτ, Η Εκδίκηση της Γεωγραφίας, Αθήνα: Μελάνι, 2017

* Μπρζεζίνσκι, Ζμπίγκνιου, Η Μεγάλη Σκακιέρα, Αθήνα: Λιβάνης – Νέα Σύνορα, 1998

* Πρεβελάκης, Γεώργιος, Γεωπολιτική της Ελλάδας, Αθήνα: Libro, 1998

* Πρεβελάκης, Γιώργος, Τα Βαλκάνια: Πολιτισμοί και Γεωπολιτική, Αθήνα: Libro, 2011

* Blanc, Pierre, Ο Διαμελισμός της Κύπρου: η Γεωπολιτική ενός Διχασμένου Νησιού, Αθήνα: Ολκός, 2013

* Defay, Alexandre, Η Γεωπολιτική της Εγγύς Ανατολής, Αθήνα: Δαίδαλος, 2013

*Huntington, Samuel, Η Σύγκρουση των Πολιτισμών, Αθήνα: εκδ.Πατάκη, 2017

* Kupchan, Charles A., Το Τέλος της Αμερικανικής Εποχής: Η Εξωτερική Πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και η Γεωπολιτική του 21ου Αιώνα, Αθήνα: Λιβάνης, 2013

* Lesser, Ian,  Larrabee, Stephen F., Zanini, Michele, Η νέα γεωπολιτική της Eλλάδας, Αθήνα: Ι.Σιδέρης, 2010

*Parker, Geoffrey, Γεωπολιτική: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον, Αθήνα: Ροές, 2002

* Thual, Francois, Η Κληρονομιά του Βυζαντίου: Γεωπολιτική της Ορθοδοξίας, Αθήνα: Ροές, 2013

Επιστημονικά Περιοδικά

Πολύ ενδιαφέροντα περιοδικά είναι τα Geopolitics, Political Geography, Geoforum και Geojournal. Περισσότερο προσβάσιμα από το ευρύ κοινό είναι τα Foreign Affairs, Foreign Policy, Current History, Orbis, Survival, Τhe Washington Quarterly και World Policy Journal (τα περισσότερα με ελεύθερη πρόσβαση μέσω του HEALink). 

Διευθύνσεις στο Διαδίκτυο

Stratfor Εταιρεία γεωπολιτικών προβλέψεων από το Texas

Carnegie Endowment for International Peace είναι ένα αμερικανικό think tank με έμφαση και σε ευρωπαϊκά θέματα

TheDiplomat με έμφαση στη γεωπολιτική της Ασίας.

CSIS, το Center for Strategic and International Studies επικεντρώνεται σε θέματα ασφάλειας και άμυνας

URL ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ECLASS (ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)

https://eclass.uop.gr/modules/auth/opencourses.php?fc=265